Het verhaal van Lukuman
‘Ik droom ervan om weer een leven op te kunnen bouwen’
Gevlucht uit Benin voor geweld tegen zijn familie, vraagt de 20-jarige Lukuman in 2001 asiel aan in Nederland. Jarenlang leeft hij in asielzoekerscentra in heel Nederland, maar krijgt uiteindelijk geen verblijfsvergunning. Hij durft niet terug naar Benin en belandt op straat. Na jarenlang een zwerversbestaan te hebben geleefd, heeft hij de hoop op een toekomst in Nederland opgegeven. In april 2015 meldt Lukuman zich daarom bij de Dienst Terugkeer & Vertrek (DT&V) voor vrijwillige terugkeer. Het terugkeertraject verloopt alleen niet zoals Lukuman hoopt. Op 23 december 2015 ontvangt hij een brief dat hij vanwege ‘onvoldoende meewerkendheid’ het vertrekcentrum moet verlaten. Lukuman belandt weer op straat en komt uiteindelijk bij de SNDVU terecht.
Onzeker bestaan
‘Mijn vader was imam en medicijnman. De bewoners van het stadje waar ik woonde, waren daarop tegen. Ze vonden zijn ideeën niet goed, want hij haalde ook mensen in huis die niet gelovig waren. Ik hielp mijn vader bij zijn werk. Zo ging ik bijvoorbeeld met hem mee naar de akkers om planten te verzamelen die hij nodig had voor zijn medicijnen. Op een dag is mijn vader neergestoken in de moskee. Later werd ook ons huis in brand gestoken. Het was niet meer veilig voor ons om daar te blijven.’
De gebeurtenissen in Benin laten een diepgewortelde angst achter bij Lukuman. ‘Toen ik in 2004 hoorde dat ik een negatief had gekregen, was terugkeer naar Benin voor mij geen optie. Ik kreeg geen verblijfsvergunning, maar ik zocht nog steeds bescherming. Ik was bang voor wat er met mij zou gebeuren als ik terug zou gaan.’
Nadat zijn asielaanvraag is afwezen, leeft Lukuman jarenlang op straat. Een onzeker bestaan in de illegaliteit, waarbij hij ieder moment gearresteerd kan worden. ‘In 2008 werd ik tijdens een controle in de trein opgepakt en heb toen zes maanden in detentie gezeten. Het is niet gelukt om mij uit te zetten. Ik werd weer terug op straat gezet.’
Keerpunt
‘Vorig jaar werd ik op een dag wakker en voelde me echt niet lekker. Ik dacht: wat is er gebeurd met mij? Ik besloot: zo wil ik niet meer leven, ik wil niet meer leven in de illegaliteit. Ik ben nu 35 en het voelt alsof mijn leven heeft stilgestaan. Ik ben nu al vijftien jaar in Nederland en heb niks gedaan. Als je geen rechten hebt, is het onmogelijk om jezelf te ontwikkelen. Ik droom ervan om weer een leven op te kunnen bouwen.’
Daarbij heeft Lukuman via Facebook sinds tien jaar weer contact met zijn zus. ‘Ze zegt dat het rustig is daar.’ De berichten van zijn zus over de situatie in Benin en het contact dat hij heeft met andere ‘terugkeerders’ neemt veel van zijn angst weg. Hij besluit dat hij niet langer in Nederland wil blijven, maar een toekomst wil proberen op te bouwen in Benin.
Vrijwillige terugkeer
Als Lukuman zich in 2015 bij de DT&V meldt, volgt er een terugkeertraject waarbij uitgeprocedeerde asielzoekers worden voorbereid op een perspectiefvolle terugkeer naar het land van herkomst. Zo mag Lukuman een opleiding tot automonteur volgen; het biedt hem hoop dat hij in Benin weer iets nuttigs kan doen.
Met hulp van zijn zus regelt hij een geboorteakte, die nodig is om te kunnen terugkeren naar Benin. Echter, dit blijkt niet voldoende om een laissez-passer te krijgen. Er zijn meer documenten nodig, die zijn zus in Benin probeert te regelen. Ze krijgt te horen dat Lukuman deze documenten in persoon moet komen halen.
Dan krijgt Lukuman op 23 december 2015 plotseling een brief van DT&V waarop staat dat hij onvoldoende meewerkt aan zijn terugkeer en de opvang moet verlaten. ‘Hier staat het’, Lukuman wijst op een passage die in de brief staat. ‘Onvoldoende meewerkendheid.’ Hij moet het vertrekcentrum binnen 28 dagen verlaten en belandt weer op straat.
Hulp SNDVU
Lukuman heeft het gevoel geen kant op te kunnen. Nu hij besloten heeft terug te willen keren naar Benin, maar dit niet lukt, voelt hij zich gevangen. Hij besluit naar Utrecht te gaan, omdat zijn netwerk daar het grootst is. Hij slaapt op verschillende plekken en krijgt uiteindelijk een plek in een van de huizen van de SNDVU. Samen met zijn sociaal-juridisch begeleider, probeert hij nu om alsnog de juiste documenten te krijgen en hoopt hij binnenkort toch terug te kunnen gaan naar zijn zus in Benin.
*Inmiddels is Lukuman met hulp van SNDVU teruggekeerd naar Benin en herenigt met zijn zus. Hij probeert weer een leven op te bouwen en wil graag een eigen winkel beginnen om zo in zijn inkomen te kunnen voorzien.
